ციფრული (კრიპტო) აქტივების რეგულირება საქართველოში

შესავალი

ბოლო დროს საქართველოში კრიპტო ტექნოლოგიები ძალიან პოპულარული გახდა. აქამდე საქართველოში კრიპტორეგულირება დაურეგულირებელი იყო, რაც ზრდის ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების რისკებს, მაგრამ 2023 წლის 1 იანვრიდან საქართველოს ეროვნული ბანკი დაიწყო კრიპტო ინდუსტრიის რეგულაცია.

რეგულაცია მოიცავს ციფრული აქტივების ოპერატორების ეროვნულ ბანკში რეგისტრაციას და მათ რეგულირებას ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების პრევენციის კუთხით. ამასთან დაკავშირებით ცვლილებები შევიდა „საქართველოს ეროვნული ბანკის შესახებ“ ორგანულ კანონში, რომელიც ამოქმედდა 2023 წლის 1 იანვრიდან. რეგულაცია ეფუძნება ფინანსური სამოქმედო სამუშაო ჯგუფის, FATF-ის რეკომენდაციებს. ასევე, გათვალისწინებული იყო ამერიკის შეერთებული შტატების, ევროკავშირის წევრი ქვეყნების და სინგაპურის გამოცდილება.

განმარტება

გავეცნოთ ეროვნული ბანკის კანონში შეტანილ ცვლილებას, რომლის მიხედვითაც განისაზღვრა:

1) ციფრული (კრიპტო) აქტივი – ღირებულების ციფრული გამოხატულება, რომელიც ურთიერთშემცვლელია და არა უნიკალური, არის გადაცემის ან ვაჭრობის საგანი ციფრული ფორმით და გამოიყენება ინვესტიციების ან/და გადახდების განსახორციელებლად. ციფრული აქტივი არ მოიცავს ფულადი სახსრების, ფასიანი ქაღალდების ან სხვა ფინანსური ინსტრუმენტების ციფრულ წარმოდგენას;

2) კონვერტირებადი ციფრული (კრიპტო) აქტივი – ციფრული აქტივი, რომელსაც აქვს ეკვივალენტური ღირებულება ბაზარზე ეროვნულ ან უცხოურ ვალუტაში, სხვა ციფრულ აქტივში ან/და ფინანსურ ინსტრუმენტში, რომელშიც მისი გაცვლა შესაძლებელია;

3) ციფრული (კრიპტო) აქტივების სერვისი - კონვერტირებადი ციფრული აქტივის (მათ შორის თვითმომსახურების კიოსკის მეშვეობით) ეროვნულ ან უცხოურ ვალუტაში გაცვლა, სხვა ციფრული აქტივის ან ფინანსური ინსტრუმენტის, კონვერტირებადი ციფრული აქტივის ან მისი გამოყენებისთვის აუცილებელი ინსტრუმენტის გადაცემა და/ან შენახვა/ადმინისტრირება, რომელიც საშუალებას აძლევს ციფრულ აქტივზე კონტროლს, პორტფელის მართვას, რომელიც შედგება კონვერტირებადი ციფრული აქტივებისგან (გარდა კოლექტიური პორტფელის მართვისა) და/ან სავაჭრო პლატფორმის ადმინისტრირება კონვერტირებადი ციფრული აქტივებისთვის და/ან ასეთი ციფრული აქტივის და/ან თავდაპირველი შეთავაზება და/ან სესხება. ან პირველადი შეთავაზების სერვისები;

4) ციფრული (კრიპტო) აქტივების მომსახურების მიმწოდებელი – სუბიექტი, რომელიც უზრუნველყოფს ციფრული აქტივების მომსახურებას სხვა სუბიექტის სასარგებლოდ.

Რეგულირება

დავიწყოთ იმით, რომ კანონის თანახმად ციფრული (კრიპტო) აქტივი არ არის კანონიერი გადახდის საშუალება საქართველოში. ეროვნულ ბანკს მიენიჭა ციფრული (კრიპტო) აქტივების სერვისის პროვაიდერის საქმიანობის ზედამხედველობის სრული უფლებამოსილება. ეროვნული ბანკი უფლებამოსილია:

ა) ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების პრევენციის შესახებ საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, ზედამხედველობის ქვეშ მყოფი სუბიექტი მოითხოვს და იღებს ინფორმაციას ზედამხედველობის დაქვემდებარებული სუბიექტის კაპიტალის წყაროების, საკუთრების სტრუქტურის, უშუალო მფლობელებისა და ბენეფიციარი მესაკუთრეების შესახებ. მნიშვნელოვანი წილები (მათ შორის ქონების ან/და სახსრების წარმოშობა);

ბ) ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების პრევენციის შესახებ საქართველოს კანონმდებლობის დარღვევის შემთხვევაში ზედამხედველობის ქვეშ მყოფმა სუბიექტმა უნდა შეაჩეროს ან შეზღუდოს გარკვეული ოპერაციები, აკრძალოს მოგების განაწილება, დივიდენდების დარიცხვა და განაწილება, გაზარდოს ხელფასი, გასცეს. პრემიები და სხვა მსგავსი კომპენსაციები, დაწესდეს ფულადი ჯარიმა, გააუქმოს რეგისტრაცია. ლიცენზიის ავტორიზაცია, აღიარება და გაუქმება;

გ) ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების აღკვეთის საქართველოს კანონმდებლობის დარღვევის შემთხვევაში ზედამხედველობას დაქვემდებარებული სუბიექტის ადმინისტრატორს შეუჩეროს ხელმოწერის უფლება, დააკისროს ფულადი ჯარიმა და მოითხოვოს მისი გათავისუფლება;

დ) ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების აღკვეთის შესახებ საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად ზედამხედველობას დაქვემდებარებულ სუბიექტს მიაწოდოს იმ სუბიექტების სია, რომელთა საქმიანობა შეიცავს ან შეიძლება შეიცავდეს ფულის გათეთრების ან ტერორიზმის დაფინანსების რისკს;

ე) დადგენილ ვადაში მოთხოვნილი ინფორმაციის წარუდგენლობის ან არასრულად წარდგენის შემთხვევაში, დაკისრდეს სანქცია ზედამხედველობის ქვეშ მყოფ სუბიექტზე ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების აღკვეთის შესახებ საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად.

ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების პრევენციისა და მათ წინააღმდეგ ბრძოლის მიზნით, ეროვნული ბანკი ზედამხედველობას დაქვემდებარებული სუბიექტის საქმიანობას რისკზე დაფუძნებული მიდგომით აკონტროლებს. ეროვნული ბანკის მიერ დაწესებული სანქციების შესახებ ინფორმაცია ეროვნული ბანკის მიერ დადგენილი წესით ეროვნული ბანკის ოფიციალურ ვებგვერდზე ქვეყნდება.

ზედამხედველობა

1) ეროვნული ბანკი უფლებამოსილია ზედამხედველობა გაუწიოს ციფრული (კრიპტო) აქტივების მომსახურების მიმწოდებლის საქმიანობას. ზედამხედველობა ითვალისწინებს ციფრული (კრიპტო) აქტივების სერვისის პროვაიდერის რეგისტრაციას და რეგისტრაციიდან მოხსნას, ციფრული (კრიპტო) აქტივების სერვისის პროვაიდერის ადმინისტრატორების შესაბამისობის კრიტერიუმების დადგენას, ინსპექტირებას და რეგულირებას ფულის გათეთრებისა და ტერორის დაფინანსების პრევენციის ხელშეწყობის მიზნით. ციფრული (კრიპტო) აქტივის გადაცემის თანმხლები ინფორმაციის განსაზღვრა, წერილობითი ინსტრუქციების გაცემა, დამატებითი მოთხოვნების, შეზღუდვების და სანქციების დაწესება.

2) ციფრული (კრიპტო) აქტივების მომსახურების მიმწოდებელი ვალდებულია დარეგისტრირდეს ეროვნულ ბანკში და დააკმაყოფილოს ეროვნული ბანკის მიერ დადგენილ მოთხოვნებს. ეროვნულ ბანკში ციფრული (კრიპტო) აქტივების მომსახურების მიმწოდებლის რეგისტრაციის, რეგისტრაციის გაუქმების და რეგულირების წესი დგინდება ეროვნული ბანკის ნორმატიული აქტით.

3) დაუშვებელია ციფრული (კრიპტო) აქტივების სერვისის მიწოდება იმ სუბიექტის მიერ, რომელიც არ არის ეროვნული ბანკის მიერ რეგისტრირებული ციფრული (კრიპტო) აქტივების სერვისის პროვაიდერი ან ფინანსური სექტორის წარმომადგენელი, რომელიც უფლებამოსილია ციფრული (კრიპტო) მიწოდებაზე. ) აქტივების მომსახურება საქმიანობის მარეგულირებელი კანონმდებლობით.

4) ციფრული (კრიპტო) აქტივების სერვისის პროვაიდერს ეკრძალება ციფრული (კრიპტო) აქტივების სერვისების მიწოდება, ამ სერვისის უზრუნველსაყოფად აუცილებელი აქტივობების მხარდაჭერა და საკუთარი ციფრული (კრიპტო) აქტივის გაცვლის გარდა სხვა აქტივობების განხორციელება.

5) ეროვნული ბანკი უფლებამოსილია ციფრული (კრიპტო) აქტივების მომსახურების მიმწოდებელსა და ფინანსური სექტორის წარმომადგენელს, რომელსაც საქმიანობის მარეგულირებელი კანონმდებლობით მინიჭებული აქვს ციფრული (კრიპტო) აქტივების სერვისების მინიჭების უფლება, შეაჩეროს ან შეზღუდოს განხორციელება. გარკვეული ტიპის აქტივობების/ოპერაციების (მათ შორის, ციფრული (კრიპტო) აქტივების ტიპების მიხედვით), ისევე როგორც სხვა ციფრული (კრიპტო) აქტივები საქმიანი ურთიერთობები სერვისის პროვაიდერებთან, რომლებიც წარმოადგენენ გაზრდილ რისკებს ფულის გათეთრებასთან და ტერორის დაფინანსებასთან და/ან საერთაშორისო ფინანსური სანქციების თავიდან აცილების რისკი, შეაფერხოს განხორციელებული ტრანზაქციების მიკვლევადობა ან/და ზედამხედველობა.

6) ეროვნული ბანკი უფლებამოსილია დააწესოს სანქცია (მათ შორის ფულადი ჯარიმა) ციფრული (კრიპტო) აქტივების მომსახურების მიმწოდებელს და პროვაიდერის ადმინისტრატორს ამ კანონისა და ეროვნული ბანკის სამართლებრივი აქტების დარღვევისთვის მის მიერ დადგენილი წესით. ფულადი ჯარიმის თანხა საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტში ჩაირიცხება.

დასკვნა

„საქართველოს ეროვნული ბანკის შესახებ“ ორგანულ კანონში შეტანილი ცვლილებები ძალაში 2023 წლის 1 იანვრიდან შევიდა, თუმცა საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა 2023 წლის 1 ივლისამდე უნდა შემოიღოს კრიპტორეგულირების ყველა შესაბამისი წესი. სუბიექტები, რომლებიც ახორციელებენ ციფრულ აქტივებთან დაკავშირებულ საქმიანობას, აღნიშნული წესის ამოქმედებიდან 90 დღის ვადაში უნდა დარეგისტრირდნენ ეროვნულ ბანკში, რადგან წინააღმდეგ შემთხვევაში მათი საქმიანობა უკანონო ბიზნეს საქმიანობად ჩაითვლება.

დამატებითი ინფორმაციისთვის ან/და შეკითხვებისთვის საქართველოში კრიპტოაქტივების რეგულირების შესახებ გთხოვთ დაგვიკავშირდით, ჩვენ ყოველთვის მზად ვართ დაგეხმაროთ.